Juul Sadée, ‘Situations’, fenster, nebelhaft, fremdkörper
©2006, 250 copies, ISBN 90-804228-3-5

(English translation below)

Fragment uit: ‘Voorbij taal en regels’, Ine Gevers

Een van de eerste boeken die mij verleidde meer te weten te komen over een ‘andere’ beleving van kleur en ruimte buiten de daartoe gestelde regels was ‘De Vreugde van Giotto’ van de Franse psychoanalytica en filosofe Julia Kristeva (1). Het betreft een semiotische analyse van Giotto’s fresco’s in de Arena-kapel te Padua. Semiotiek is de leer van betekenisvorming die zich buiten de gebruikelijke canon van min of meer vaststaande betekenissen afspeelt. Deze canon was in de 14de eeuw een andere dan nu. Destijds was de schilderkunst met handen en voeten gebonden aan de sociale code en het ideologische dogma van de kerk. De christelijke legende leverde het verhaal waaraan de betekende vorm volledig ondergeschikt was. ‘De Vreugde van Giotto’ gaat over de vrijheid die Giotto neemt om binnen dat gegeven kader toch een eigen ervaringswereld in kleur en ruimte op te roepen. Hij wist door middel van zijn kleurgebruik en een ‘discontinue’ weergave van de ruimte een andere ervaring op te roepen. Een beleving van kleur en ruimte die totaal afweek van de ruimte die inmiddels kon worden georganiseerd met het perspectief. Met zijn kunst wist Giotto bestaande normen en regels zowel te bevestigen als te ondergraven.

De manier waarop Kristeva psychoanalyse en semiotiek verbindt, wordt ook wel semanalyse genoemd. Het gaat om de betekenistheorie die het ontstaansproces van vormen en beelden van binnenuit onderzoekt. Om nuances aan te kunnen brengen in de complexiteit van het betekenende proces introduceert Kristeva de sleutelbegrippen ‘symbolisch’ en ‘semiotisch’. Het symbolische en het semiotische moeten worden gezien als twee componenten van hetzelfde betekenende proces. Het symbolische kan worden opgevat als de norm, de beschreven orde, datgene wat via de taal is gedefinieerd, terwijl het semiotische verwijst naar de overschrijding van die norm in de zin van verstoring van de orde of zelfs ondermijning van de taal. Beeldende kunst en poëzie zijn voor Kristeva gebieden die, hoewel binnen de symbolische structuur opererend, niettemin het voorgeschreven kader kunnen ontstijgen. Kristeva stelt dat bepaalde betekenende praktijken via een proces van zintuiglijk ‘invoelen’ door de toeschouwer een overschrijding van de zogenoemde ‘preverbale, ongearticuleerde ruimte’ kunnen bereiken.

Julia Kristeva is dus degene die we moeten raadplegen als het gaat om het benoemen van de zintuiglijke beleving van kleur, ruimte of poëzie die ook in het werk van Juul Sadee aan de orde is. Het gaat namelijk om een ander soort ervaren dan wat we in het alledaagse leven gewend zijn. De intense en directe beleving van kleur, klank, ruimte – zonder te worden gefilterd door de taal - onttrekt zich aan de symbolische orde, aan de regels van ons maatschappelijke en talige bestaan. Volgens Kristeva komt het ervaren van kleur en ruimte voort uit die regionen van ons bestaan die 'pre-verbaal' genoemd kunnen worden en als zodanig onbewust zijn. Sterker nog, dit soort bij wijze van spreken ‘ongecensureerde’ ervaringen voeren ons er ook onherroepelijk naar terug. Dit rijk van deze pre-verbale kleur en ruimtebeleving is de chora, de ruimte die aan elke definitieve vorm vooraf gaat.

Chora is het gebied waar alles nog vloeibaar is: het voorstadium waar nog geen vaste vormen of symbolen zijn gesmeed zoals we die in de bewuste, talige orde aantreffen. Om die reden zijn kunst en poëzie de meest vrije, want in wezen ongerichte betekenaars die we kennen en is hun potentie onbegrensd op het moment dat ze worden ingeschreven in de gecodeerde werkelijkheid waarin wij leven.

 

Fragment from: ‘Beyond Language and Rules’, Ine Gevers

One of the first books that induced me to seek more knowledge of a 'different’ perception of colour and space, a way of looking that flouts the conventional rules, was the book La Joie de Giotto by the French psychoanalyst and philosopher Julia Kristeva [1]. The book undertakes a semiotic analysis of Giotto’s frescos in the Capella dell’Arena in Padua. Semiotics is the study of the phenomena of meaning which fall outside the familiar canon of more or less conventional definitions of words. This canon was different in the 14th century from that of today. Then, painting was tied hand and foot to the social codes and ideological dogmas of the Church. Christian legend supplied the story, to which the represented form was completely subordinate. La Joie de Giotto recounts the liberties Giotto took within the prevailing rules to evoke a personal perception of colour and space. His colours and his discontinuous representation of space succeeded in conveying a new experience, which differed entirely from the perspective techniques painters already had in their armoury by his time. In his art, Giotto managed both to substantiate and undermine the existing standards and rules.

Kristeva’s distinctive blend of psychoanalysis and semiotics is sometimes labelled ‘semanalysis’. It involves a semantic theory that investigates the origination process of forms and images from within. In order to introduces nuances into the complexity of the process of meaning, Kristeva puts forward ‘symbolic’ and ‘semiotic’ as key terms. The symbolic and the semiotic must be seen as two components of the same meaning-process. The symbolic may be conceived of as the standard, the described order, as that which is defined through language; whereas the semiotic refers to the transgression of that standard, in the sense of disruption of the prevailing order or even the undermining of language. Art and poetry are, in Kristeva’s view, regions that while operating within the symbolic structure nonetheless rise above the prescribed framework. Kristeva argues that certain practices of meaning may succeed in surmounting the ‘preverbal, unarticulated space’ through a process of sensory ‘empathy’ on the part of the viewer.

Julia Kristeva is thus the author we must turn to when it comes to describing the sensory experience of colour, space and poetry such as we encounter in the work of Juul Sadée; for that work involves a different kind of experiential process to that with which we are familiar in everyday life. The direct, intense, apprehension of colour, sound, space – a perception unfiltered by language – circumvents the symbolic order, the rules of our social, linguistically mediated, existence. According to Kristeva, the grasping of colour and space springs from those regions of our awareness which may be termed preverbal and which are thus unconscious. What is more, these effectively uncensored experiences irrevocably take us back to the preverbal realm. This realm of preverbal perception of colour and space is chora, the space that precedes any definite materialization of form.

Chora is the zone where everything is still fluid, a preliminary phase in which substantive forms and symbols such as we encounter in the conscious, language-mediated order, have not yet crystallized out. For that reason, art and poetry are the least goal-oriented and hence freest of all semantic systems known to us, and their potential at the moment they figure in the coded reality in which we live is limitless.